#MeToo in de zorg…

Me Too (of #MeToo) is een hashtag op Twitter en andere sociale media die in oktober 2017 viraal (als een lopend vuurtje) ging. Wie #MeToo plaatst geeft daarmee aan met seksuele intimidatie of aanranding te maken hebben gehad.

Toen ik in de zorg kwam werken had ik nooit verwacht in aanraking te komen met seksuele intimidatie. Wellicht was dat heel naïef gedacht.

Op mijn eerste (somatische) afdeling  ging er een klant naakt op de grond liggen en verwachtte hij dat hij werd geholpen met opstaan. Op het moment dat er dan 1 of 2 zusters bij hem stonden kreeg hij een erectie en maakte hij seksueel getinte opmerkingen. Op dagen dat er een broeder op de afdeling aan het werk was, deed hij het in de regel niet.  Mijn eerste dag, hij lag in de gang en ik liep langs hem en keek recht voor mij uit, mede omdat ik niet wist hoe ik mij moest gedragen. Hij werd boos dat ik hem geen blik waardig keurde en riep zuster jij moet mij helpen, ik draaide mij om en keek hem recht in zijn gezicht aan. Waarom vroeg ik hem, nou, dan kan ik je dikke tieten goed zien, antwoordde hij. Ik hoorde mijzelf zeggen, mij lig je hier anders prima en ik liep verder. Met een steeds roder wordend hoofd, wat had ik nou gezegd, Dees je eerst dag in je nieuwe baan, wat flik jij nou dacht ik nog.

Ik zag een aantal dames gniffelen, goed zo meisje, nou, hoorde ik in het voorbij gaan, die nieuwe is niet voor de poes. Ik had geen idee wat ze daar nu precies mee bedoelden. Toen ik terug liep over de gang was de man verdwenen en later zat hij in de huiskamer te ontbijten, hij zei niets en echt een goed contact heb ik met hem ook nooit kunnen bouwen. Ik had één ding wel bereikt, als ik aan het werk was, lag hij nooit naakt op de grond.

In de loop van de jaren maakte ik meer van dit soort dingen mee. Mannen die zich betasten als ik ze ging helpen met douchen. Ik gaf mijn grens aan en deden ze daar niets mee, ook goed. De koude kraan was snel gevonden en ik liep ijskoud weg. Een beetje respect naar de zorgverlener mag ik, naar mijn idee wel verwachten. En ja ik ben mij er zeer van bewust dat met bepaalde ziektebeelden er decorumverlies op zou kunnen treden, maar dat wil niet zeggen dat je ook dan niet je grens zou moeten kunnen aangeven. Ik werd er regelmatig op aangesproken door collegae en leidinggevenden maar ik vind echt dat ik niet alles maar hoef te accepteren. Ik herinner mij nog zo goed dat ik met een leerling stond, een leuke stevige meid, ze liep altijd in een uniform jurk. Ikzelf liep altijd in een broek met een jasje. Ze stond bij een klant om hem te helpen en hij trok opzettelijk haar jurk, voorzien van drukknopen, geheel open. Ze gaf een ijselijke kreet, ik trof haar totaal verstijfd en huilend aan, terwijl de klant zich openlijk lag af te trekken met een grote lach op zijn gezicht.

Ik was woest.

We hebben hier gezamenlijk een melding van gedaan, die door de leidinggevende voor onze ogen erg verscheurd, hier mochten we geen melding over doen, die klant kon er niets aan doen. Stoom kwam uit mijn oren, hij kon er niets aan doen, nou echt wel. Zijn echtgenote kwam even later op de afdeling en sprak mij aan over het feit dat haar man nog niet geholpen was, terwijl alle spullen wel klaar stonden. Ik nam haar apart en vertelde wat er was gebeurt en dat ik, hoewel misschien niet echt professioneel, mezelf er nog niet toe had kunnen zetten hem te helpen. Ik zag dat ze schrok, geeft niets hoor Desiree zei ze, je hoeft hem vandaag ook niet te helpen. Ik ga mijn man hierop aanspreken en geef het, mocht het ook nogmaals gebeuren, alsjeblieft direct bij mij aan. Is hij nou helemaal gek geworden. Ze verdween in de slaapkamer en deed de deur dicht. Woordelijk kon ik op de gang alles horen en ik kan je zeggen, daar was geen woord frans bij. Poeh, dat had ik niet achter haar gezocht, maar wat fijn dat ze dit deed.

Tijdens een klant bespreking werd duidelijk dat mijn teamlid seksueel werd lastig gevallen en zelfs werd betast door de klant. Ik zei haar melding te maken bij onze leidinggevende en daar een meldings formulier voor in te vullen. Ze kwam even later uit het gesprek, hevig geëmotioneerd en zei dat de leidinggevende (manager zonder zorgachtergrond) had gezegd, dat het volgens internet bij een ziektebeeld kon horen en dat ze daar niet over moest zeuren. Sorry?

Volgens mij begreep hij het toch niet helemaal. Ik liep zijn kantoor binnenin ging zitten, sprak hem aan op dit antwoord en hij keek mij aan en zei wat doe je nu moeilijk Dees, ik hoef jou dit toch niet uit te leggen. Totaal geen begrip voor wat het te weeg bracht bij de medewerker. Ik deed tijdens dat gesprek mijn broek open en deed mijn had erin, maakte wat bewegingen en hij werd steeds bozer. Doe normaal, ik praat met je. Gedraag je, kappen nou Dees. Ik keek hem aan en zei heel rustig, kon je even voelen of ik al nat genoeg ben voor je. Hij wist niet waar hij kijken moest, werd steeds roder en vond het zeer ongepast. Ik stopte, haalde mijn hand uit mijn broek en deed hem weer dicht. Jij vind dit toch normaal, jij vind toch dat wij, dit maar moeten accepteren. Dees die man heeft een CVA gehad, ik misschien ook wel, weet jij veel. Hoe voelde jij je nu, ongemakkelijk? Snap je nu misschien dat dat gebagataliseer van jou totaal ongepast is. Snap je nu dat je er net voor je medewerker had moeten zijn en dat je aan die situatie iets met doen. Dit kan niet, dat je moedwillig een medewerker in deze positie zet. Hiermee doe je haar schade toe, doe je haar tekort en je neemt haar en haar gevoel niet serieus, hoe durf je.

Ik heb deze klant aangesproken op zijn gedrag,dit bij zijn dochter neergelegd en dhr is per direct uit zorg gegaan. De dochter heeft spijt betuigd en kon niet voor het gedrag van haar vader instaan.

Een jongere klant vroeg of hij alles met mij kon bespreken, tuurlijk antwoordde ik. Dees, ik heb de laatste tijd steeds last van een stijve, daarom stuur ik jullie steeds weg en als ik dan klaar ben, bel ik of jullie mij kunnen komen helpen. Maar ik vind het lastig. Het was mij inderdaad al opgevallen dat zijn gedrag was veranderd. Ik had het nooit en nu komt het steeds vaker en ik wil dit helemaal niet. Mis je het, dat je geen intimiteit hebt. Ja, weet je, ik ben een normale jongen he, en omdat ik in een rolstoel zit, wil niet zeggen dat ik geen seks wil. Maar hoe kom ik nou aan een leuke meid. Ja, dat begrijp ik. Heb je wel eens seks gehad dan met een vrouw? Nee, helaas, ik kijk wel eens filmpjes en zo maar ik weet het niet hoor, zou het echt zo gaan? Denk je dat het je zou helpen om bijvoorbeeld eens in de zoveel tijd iemand laat komen die je helpt? Zou je dat fijn vinden? Huh, mag dat hier dan? Nou, geen idee maar volgens mij moet dat kunnen toch. Dat gesprek wil ik wel voeren voor je. Ik wist niet dat ik op zoveel weerstand zou stuiten van de leidinggevende. Een hoer in het verpleeghuis, riep ze, hoe haal je het in je hoofd Dees. Wat denk je dat dit voor negatieve gevolgen heeft. Ik zocht het hogerop en legde dit voor bij uiteindelijk de directeur. Ik gaf ook aan wat het met de verpleging deed en dat ik graag escalaties wilde voorkomen. En begrijp me goed, dit is toch heel normaal gedrag. Deze man begreep het heel goed en vond het wel een hele creatieve oplossing, maar de klant moet het wel uit eigen zak betalen, ja, natuurlijk. En de rest van de klanten mochten er geen last van hebben, nou dat begreep ik ook wel. Ik regelde dat hij de logeerkamer er voor mocht gebruiken en we zijn samen op zoek gegaan naar een geschikte dame. Samen de situatie uitgelegd en wat ging ze daar goed mee om zeg. Wat een ontzettend leuke vrouw was het. En wat was hij zenuwachtig de eerste keer. Te schattig gewoon. Achteraf hebben we alle ins en outs besproken en spraken we af dat hij het regelmatig op deze manier zou doen. Er volgden nog wat klanten die op deze manier geholpen konden worden en dat was erg goed te merken in hun gedrag op de afdeling en hun bejegening naar de zorgverleners toe. Een fijne oplossing voor ons allemaal.

Ik begrijp maar al te goed dat als je beperkingen hebt waardoor je bijvoorbeeld in een rolstoel komt te zitten dat de rest gewoon doorgaat. Seks vind ik zeer zeker bij het leven horen en daar is ook helemaal niets mis mee. Het gaat mis als je je gaat opdringen aan iemand die er niet aangediend is. Daarom is het zo belangrijk dat je ook deze gesprekken met elkaar aangaat en kijkt of er een oplossing te vinden is. Intimiteit gaat echter veel verder dan seks, het biedt ook veiligheid en geborgenheid en ook dat is belangrijk in het leven. Moet je iemand dat afnemen, nee zeker niet. Moet een klant dat gaan halen bij een zorgverlener nee ook niet. Zijn er oplossingen te bedenken, ja. En dan zal ieder dat op zijn of haar eigen manier daar vorm aan kunnen geven, die ruimte moet er denk ik ook zijn.

Tijdens mijn nachtdienst las ik een artikel over een bijwerking van een medicijn, bij oudere vrouwelijke patiënten en met een hoge dosering van die medicatie. Wij hadden op onze zeer complexe afdeling een aantal dames die seksueel ontremd waren en één van hen leek wel continue in extase te verkeren, Tegen het trieste aan, want echt voldoening leek het niet te brengen. De medicatie was al verhoogd en we wisten eigenlijk iet zo goed wat we ermee aan moesten. Gezien de geestelijke toestand konden we er ook niet over praten, maar ik observeerde het wel. Het is zo moeilijk om daar de juiste therapie op af te stemmen. Maar enfin, ik las in dat artikel dat er een onderzoek was geweest naar het verband van dat medicijn en seksueel ontremd gedrag bij vrouwelijke patiënten. Ik heb meteen dat artikel uitgeprint en in de postvakjes van de artsen gedaan met een briefje erop, kappen met die pillen! De dames worden overgezet naar een ander middel en hadden na een week nergens meer last van.  Dit om aan te geven dat het gedrag wel degelijk beïnvloed kan worden door buitenaf.

En natuurlijk realiseer ik mij dat sommigen klanten er echt niet zoveel aan kunnen doen, maar ook dat moet bespreekbaar gemaakt worden en waar mogelijk afspraken over gemaakt. Als hulpverlener vind ik niet dat iedereen maar over mijn grens heen mag gaan, want uiteindelijk gaat het ook om mij en wat dergelijke situaties met mij doen.

Is hiermee de kous af, nee, was het maar waar.

In de zorg ben je heel intiem met de klanten en soms ook met hun naasten. Je komt, zoals dat heet, in hun intieme zone, en je ziet en bespreekt dingen die je niet onder woorden brengt bij vrienden of kennissen. Je maakt samen dingen mee en groeit daar samen in. Ook met collegae is dat zo. De gesprekken die je daarmee hebt verschillen vaak met mensen die niet in het vak zitten. En dat maakt afstand bewaren voor sommigen lastig. Ik was mij daar voorheen nooit zo van bewust. Ik maak ook wel eens grapjes die misschien net wat te ver gaan , maar ben wel altijd duidelijk dat ik daar verder niets mee bedoel. Ik merkte dat er vaak relaties ontstonden om mij heen en gunde ieder zijn geluk. Relaties met (gewezen) klant en zorgverlener vind ik nog steeds een lastige moet ik eerlijk zeggen. Maar ook relaties met familie en zorgverlener, zorgverleners onderling , ik vind het allemaal prima.

Maar het bezoek van een leidinggevende aan mij of ik wekelijks wat liever wilde zijn voor hem, op zijn kamer, schoot bij mij in het verkeerde keelgat. Ja, het was mij al opgevallen dat sommige collegae wekelijks een zeer langdurig overleg meteen hadden waarbij de deur  altijd dicht was en het lampje niet storen aanstond. Maar serieus, hoorde ik het goed. Ik vatte het even samen, vraag je mij nu om met jou aan horizontale dienstverlening te doen? Hij lachte en zei volmondig ja, dat wil ik met jou. Ik antwoordde resoluut, aan mijn nooit niet, seks heb ik this, hier kom ik om te werken en nooit niet dat ik toesta dat jij ook maar één vinger naar mij uitsteekt. Hij stond op, boog zich naar mij toe en zei, dit Desiree, dit kost je je baan. Prima toch, deze uitdaging ga ik graag met je aan. Meteen heb ik melding gedaan bij personeelszaken, zijn leidinggevende en bij de directeur.  Bij geen van hen kreeg ik gehoor.  Ik melde het bij mijn collegae en sommigen wisten van deze praktijken af. Dees doe het nu maar, hij kan je het leven echt zuur maken hoorde ik terug. Nooit niet, nooit. Er kwam na een paar maanden een interim directeur en ik was inmiddels van werkplek veranderd. Ik ben met hem het gesprek aangegaan en voelde mij eindelijk gehoord. Maatregelen werden genomen en desbetreffende leidinggevende is op staande voet ontslagen. Er zijn zeer veel gesprekken geweest en er is hulp ingezet voor mensen die onder dwang handelingen hebben verricht.  De macht en de onmacht is groot, zeker als er sprake is van ongelijkheid, wat in deze casussen vaak aan de hand is.

Wat mij opvalt is dat hulpverleners heel goed zijn in zorgen voor een ander, maar dat zorgen voor zichzelf nog al eens moeite kost, mijzelf incluis.

Grenzen aangeven en deze bewaken zouden we veel meer en beter moeten doen. Vaak staat alles in het belang van de ander, maar waar blijf jij dan? Jij mag er ook zijn en goed voor jezelf zorgen betekent dat je ook goed voor de ander kant zorgen.

Ik heb leergeld betaald, heel veel leergeld. Ik heb pijn gehad, verdriet gekregen en vaak gevochten als een ware tijgerin. Ik heb, ook al won ik, ook veel verloren. Messen in mijn rug van collegae, ook van degene van wie ik het niet verwachtte. Wat ik geleerd heb van al deze situaties is dat ik ten alle tijden mijn hart moet volgen, dingen veel sneller bespreekbaar moet maken en volledig moet vertrouwen op mijzelf.  Ook het niet pluis gevoel, wat ik vaak had en negeerde, neem ik nu serieus en ik rapporteer het. Ik bespreek dingen met collegae en maak daarvan een verslag in het dossier van de klant.

Deze situaties hebben mij mede gevormd, ze hebben mij mijn kwetsbaarheid getoond en de wijsheid gebracht om het de volgende keer anders aan te pakken. Ook hebben ze mij geleerd dat door de communicatie op te starten er vaak oplossingen zijn die eerder niet bedacht waren. Daarnaast heb ik geleerd om nog breder te kijken en  verbanden te leggen. Ligt het altijd aan mij dat mij zoiets overkomt, ik weet zeker van niet. Ik ben mij er wel bewuster van dat mijn gedrag wel degelijk van invloed zou kunnen zijn, maar dat vrijwaard de ander er niet van om zo met mij om te gaan.

Liefs Desiree